NAZIV LOKALITETA: SELIŠTE (KNDINA BARA – VIA MILITARIS), Dimitrovgrad, opština Dimitrovgrad

RUKOVODILAC ARHEOLOŠKIH ISKOPAVANjA: dr Miroslav Lazić, arheolog

OPIS RADOVA NA ARHEOLOŠKOM LOKALITETU:

Deonica rimskog vojnog puta VIA MILITARIS istražena 2010. godine kod Caribroda spada u najznačajnija arheološka otkrića ostvarena u Srbiji početkom XXI stoleća. Ukupna dužina istraženog dela antičke saobraćajnice iznosi 60.00 m. Kolovoz, širine 7.50 m, građen je od pritesanog krečnjačkog kamenja različitih veličina i bio je zasut tucanikom. Fundiran je u rovu (fossa) slojem lomljenog kamena (statument) i mešavinom drobine i šljunka (rudus), tako da kolovoz (summum ili dorsum) bude stabilan i dugotrajan. Po sredini puta trasiran je razdel od prizmatično oblikovanog kamenja, kojim je put podeljen na dve kolovozne trake jednake širine. Ivičnjaci su od kamenja različitih veličina i formi. Preovlađuju grubo pritesani komadi pločastog ili prizmatičnog oblika ukopani jedan pored drugog, tako da spreče osipanje kolovoza.

Rimski drum otkriven kod Caribroda izgrađen je u prvoj polovini III stoleća, a Prokopijev detaljan opis dela trase VIA MILITARIS u Trakiji svedoči da je ta saobraćajnica korišćena i tokom ranovizantijskog perioda. Sa druge strane, arheološki nalazi, ukazuju da je ovaj put, takođe, bio prohodan i u srednjevekovnom periodu. Treba spomenuti, međutim, da ima arheoloških nalaza iz još kasnijih perioda, što se dobro slaže sa vestima putopisaca koji su posvedočili da je rimski VIA MILITARIS u dolini Nišave bio prepoznatljiv, a na pojedinim deonicama i prohodan sve do polovine XIX stoleća.

Kod Caribroda, VIA MILITARIS može da se prati, sa malim prekidima, od granice sa Bugarskom do Gojindolskog kalea, gde je prelazio na levu obalu Nišave i nastavljao dalje ka Pirotu. Prospekcijom je utvrđeno da je od Bačevskog polja, gde se nalazio mansio Ballanstra (granica sa Bugarskom), pa do K'ndine bare, deonica antičkog puta dobro očuvana i da se može arheološki istražiti kao kontinuirana celina. Na gradskom području Dimitrovgrada put se gubi, pa se njegova trasa mogla ustanoviti tek na zapadnoj periferiji grada, odakle se desnom obalom Nišave pruža do podnožja uzvišenja Gojidonsko kale, gde su 80-tih godina prošlog veka istraženi ostaci kasnoantičkog i ranovizantijskog utvrđenja. Kod sela Gojin Dol, put je prelazio na levu obalu Nišave. Između Gojin Dola i Pirota, put je registrovan na više mesta pored savremenog puta, ali je po svoj prilici na toj relaciji pretrpeo značajna oštećenja.

PREVENTIVNA ZAŠTITA I KONZERVACIJA NALAZA RIMSKOG VOJNOG PUTA

Radovi na preventivnoj konzervaciji i zaštiti istraženih deonica rimskog puta via militaris, obavljeni su u periodu 30. i 31. avgusta 2012. Obzirom da se otkriveni ostaci rimskog puta nalaze na plavnom terenu (Kndina bara) i da je nemoguće izvršiti prezentaciju in situ zbog visokog nasipa podignutog za buduću trasu autoputa E 80, a da je uvidom u stanje na terenu konstatovano da su ostaci rimskog puta zarasli u korov i izloženi daljem propadanju, u Republičkom zavodu za zaštitu spomenika kulture odlučeno je da se izvrši preventivna konzervacija i zaštita dve trase otkrivenog rimskog puta. Oktriveni ostaci via militarisa sastoje se od dve deonice, jedna je dužine 30,40 m, druga dužine 20,50 m., a širina puta je 7,50 m. Pre pokrivanja izvršeno je mehaničko čišćenje od korova kako samog nalaza tako i rovova s obe strane puta. Nakon sušenja i dodatnog uklanjanja niske trave i korova, izvršeno je pokrivanje geotekstilom. Preko geotekstila nasuto je 20m3 šljunka srednje granulacije koji potiče sa okolnih brda.

Šljunak, debljine sloja od oko 8 cm, je pažljivo, uz nadzor arheologa, rasplaniran preko geotekstila pomoću rovokopača, a potom su angažovani radnici ručno, alatom rasplanirali šljunak po celoj površini puta. Za finalno pokrivanje nalaza upotrebljena je rizla (lomljeni kamen srednje granulacije) sive boje. Na taj način su obe deonice via militarisa jasno uočljive u odnosu na okolni teren što dodatno skreće pažnju kako se nalaz ne bi oštetio građevinskim ili nekim drugim radovima. Oko pokrivenog nalaza zadržana je i učvršćena privremena ograda od letvi debljine od oko 3cm koja je postavljena po završetku istraživanja. Planirano je da se u narednom periodu uz obe deonice rimskog puta postave table sa osnovnim podacima o ovom značajnom nalazu.