Na teritoriji opština Prijepolje i Priboj, u dolini Lima, poznato je više od četrdeset srednjovekovnih grobalja s kamenim nadgrobnim obeležjima – stećcima. U srednjem veku u Polimlju je postojala bogata i živa komunikacija između velikog broja stanovnika u brojnim naseljima koja su bila nadgledana iz utvrđenih gradova na nepristupačnim planinskim vrhovima.

Oko 16 km jugozapadno od Prijepolja, a desetak kilometara istočno od Kamene gore nalazi se selo Hrta, u prirodnom okruženju koje odlikuju razigranost linije planinskih visova, zelenilo livada i velike površine s voćnjacima i zasadima malina.

Arheološko nalazište Grčko groblje u selu Hrta čine dva srednjovekovna groblja. Gornje se nalazi na uzvišenoj prirodnoj glavici čiji je toponim Gubice. U podnožju uzvišenja, 100 m jugozapadno nalazi se donje groblje koje je formirano na manjem, praistorijskom tumulu. U podnožju uzvišenja su potok i seoski putevi koji vode do zaseoka Tomaševića, Bašovića i Dizdarevića.

Ovo je retko srednjovekovno groblje u zapadnoj Srbiji čija su nadgrobna obeležja u velikom broju ukrašena različitim uklesanim i reljefnim motivima. Na Grčkom groblju nalazi se 81 spomenik, i to 37 na gornjem potesu od kojih je ukrašeno 17, a na donjem groblju ima ukupno 44 spomenika od kojih je ukrašena samo jedna ploča. Spomenici su orijentisani u pravcu istok–zapad.

Na stećcima na gornjem groblju nalaze se različiti motivi ukrašavanja. Na bočnim stranama većih sanduka arkade imaju oblik plitke niše i pri vrhu su oblikovane polukružno ili kao prelomljen luk s međuprostorima između stubova. Na tri sanduka su uklesane šest ili četiri niša na širim bočnim stranama ili samo dve niše na bočnim užim stranama koje formiraju arkade.

Drugi oblik ukrašavanja su reljefno uklesani ornamentalni motivi koji su prikazani pojedinačno, kao na primer motiv mača ili štit. Najčešći motiv je mali krug sa upisanim krstom ili veliki krug u kome je upisan krst čiji se krakovi završavaju koncentričnim krugovima. Izdvajaju se ploče čija je gornja površina obeležena kao okvir u obliku užeta, a na jednoj unutar okvira je kontinuirana reljefno naglašena spirala, sa stilizovanim četvorolisnim rozetama. U jednostavnijem okviru uklesan je jelen, veoma sveden sa naglašenim rogovima i konturom tela, u položaju skoka ili kretanja.

U 2013. godini u okviru projekta HER.CUL na Grčkom groblju meštani sela Hrta, uz stručni nadzor, obavili su uređivanje prostora i čišćenje spomenika, a frima Digital Mind d.o.o. iz Beograda realizovala je izradu dokumentacije i 3D skeniranje spomenika.

Na fotografijama je prikazan izgled arheološkog nalazišta i spomenika.

Grčko groblje u selu Hrta Grčko groblje u selu Hrta Grčko groblje u selu Hrta Grčko groblje u selu Hrta
VRH