NAZIV LOKALITETA: TURSKO GROBLjE – TRI KRSTA SARLAH (SEVER), Pirot, opština Pirot

RUKOVODILAC ARHEOLOŠKIH ISKOPAVANjA: mr Predrag Pejić, arheolog

OPIS RADOVA NA ARHEOLOŠKOM LOKALITETU:

Lokalitet Tri krsta smešten je u strmom podnožju severne strane Sarlaha baš u delu gde ono menja pravac od istok-zapad na sever-jug. U tom predelu strana Sarlaha obrazuje uvalu. Ona se završavala levom obalom Nišave u koju se na tom mestu ulivala i pirotska rečica Bistrica. U predelu ovog lokaliteta prolazio je, ustvari, stari put od Bele Palanke do Pirota, koji je išao dolinom Nišave na Begov most i prevoj Budin Del kod Staničenja. Otkriveni su ostaci starog groblja Pirota. Pored skeletnih ostataka pokojnika nalažene su i keramičke posude manjih dimenzija pirotske grnčarije (šuletija).

Posude mogu da se opredele u 18-19 vek. Kada su na mestu starog groblja početkom dvadesetog veka urađeni vinogradi svakako su tada povađeni nadgrobni spomenici i postavljeni uz lokalni put i ugrađivani u kuće pirotskog gradskog naselja Sarlah, koje je oformljeno na severnoj strani istoimene krečnjačke grede. Arheološka iskopavanja lokaliteta Tri krsta u Pirotu pokazala su da se upravo u zoni ulaznog dela tunela novog autoputa nalazi središte groblja pirotskih hrišćana iz gradskog naseljskog dela Pazar.

Groblje se svakako prostiralo na površini od oko 0,5 hektara, dok je sa obodnim delovima zahvatalo i površinu veću od jednog hektara. Po svemu sudeći sahranjivanje na ovoj nekropoli prekinuto je nakon oslobođenja od Turaka 1877. godine i bilo prebačeno na prostoru današnjeg starog Pazarskog groblja.