REPUBLIČKI ZAVOD ZA ZAŠTITU SPOMENIKA KULTURE

Arheološka istraživanja na prostoru RB “Kolubara”

Radovi i aktivnosti

ZAŠTITNA ARHEOLOŠKA ISTRAŽIVANjA NA PROSTORU RB “KOLUBARA”

Rukovodilac projekta: Mirjana Blagojević, arheolog savetnik

Rudarski basen Kolubara prostire se na teritoriji podrinjsko–kolubarskog i beogradskog regiona. S obzirom da se ovaj prostor nalazi na pravcu napredovanja površinskih kopova, zajedničkim angažovanjem Zavoda za zaštitu spomenika kulture i Rudarskog basena Kolubara sprečava se uništavanje kulturnih dobara. U periodu od 1990. do 2006. godine istraženi su lokaliteti na frontu napredovanja površinskih kopova Tamnava Istočno i Zapadno polje.

“Mađarsko groblje“, selo Cvetovac (KO Lazarevac) – srednjovekovna nekropola datovana u drugu polovinu XVIII i XIX veka

“Crkvine”, selo Mali Borak (KO Lajkovac) – kasno vinčansko naselje i srednjovekovna nekropola, okvirno datovana u period od XI – XIX veka.

“Crkvine – bare”, selo Skobalj (KO Lajkovac) – ostaci villae rusticae, kraj III – IV vek.

“Kamalj”, selo Skobalj (KO Lajkovac) – krstasta građevina-memorija sa nekropolom, kraj III – IV vek.

“Kalenić – Livade”, selo Kalenić (KO Ub) – ostaci većeg stambenog objekta iz perioda ranog eneolita sa svim elementima za idealnu rekonstrukciju. IV milenijum p.n.e.

“Manastirine”, selo Skobalj (KO Lajkovac) – naselje sa dužim kontinuitetom življenja, od neolita, preko bronzanog i gvozdenog doba, do srednjeg veka.

“Belež”, selo Mali Borak (KO Lajkovac) – ranoeneolitski lokalitet.

“Kalenić – Jezero”, selo Kalenić (KO Ub) – eneolitski lokalitet devastiran radom površinskog kopa.

Lokalitet: Masinske njive

Mesto: Mali Borak

Opština: Lajkovac

Vrsta lokaliteta: naselje (IV milenijum p.n.e.),

proizvodno zanatski centar bakarnog doba

Arheološka istraživanja na prostoru RB “Kolubara”

Neočekivano otkriće, ekonomsko-proizvodne zone razvijenog bakarno doba na lokalitetu „Masinske njive“, za sada je jedinstven slučaj na prostoru Balkana i Jugoistočne Evrope. Radi se o kompleksu cilindričnih peći – jama, ukopanih u nizu ili po grupama, okruženih plićim i dubljim jamama stambenog karaktera kako i prostorima za skladištenje drvene građe. Na osnovu dosadašnjih nalaza može se govoriti o preplitanju rano eneolitskih i pozno eneolitskih kultura – Tisapolgar, Lasinje, Baden, Lenđel i Černavoda III, kao i ukopima iz ranobronzanog perioda. Manji procenat se vezuje za period Vinče, dok je jako mali procenat vezan za Starčevo.

Lokalitet: „Jaričište 1“

Mesto: Mali Borak

Opština: Lajkovac

Vrsta lokaliteta: - naselje (VI , V milenijum p.n.e.)

(starčevačka kultura, vinčanska kultura, eneolit, rana bronza)

Otkriveni su nepokretni objekti i strukture - jame zemunice, otpadne jame, silosi, osnove kuća, peći za pripremanje hrane i pečenje keramičkih posuda, površine sa većom koncentracijom keramičkih posuda i tri groba - jedan dvojni grob (starija ženska individua i dete) i dva dečija groba. U okviru arheološke celine 1.74 (jama - stambeni objekat), otkrivena su tri groba. Otkriće dvojnog groba u okviru starčevačkog naselja na lokalitetu „Jaričište 1“ izuzetno je po tome što su retki ovakvi nalazi grobova sa dvojnim sahranama iz perioda starčevačke kulture, ne samo kod nas već i na teritoriji centralnog Balkana. Razlog tome je svakako nedovoljna istraženost lokaliteta iz ovog perioda na tlu Srbije. Iz aspekta konzervacije i restauracije nalazi ove vrste su veoma zanimljivi, ali i složeni, naročito ukoliko se postavi zahtev za in situ podizanje – izmeštanje. Nalaz je prezentovan u teritorijalno nadležnom muzeju - Narodni muzeju u Valjevu.

Lokalitet: „Jaričište 2“

Mesto: Mali Borak

Opština: Lajkovac

Vrsta lokaliteta: - kovačnica gvožđa (rimski period)

Sudeći po intenzivnim tragovima sagorevanja drveta i ćumura, nalazima gvozdene šljake i nedovršenim gvozdenim predmetima na ovom mestu se verovatno nalazila kovačnica gvožđa na otvorenom prostoru. Na osnovu nalaza bronzanih fibula lokalitet se može datovati u IV vek.

Seosko groblje u Malom Borku

Izvršeno kompletno snimanje nadgrobnih spomenika koji datiraju od sredine 18. veka do druge polovine 19. veka. Na osnovu analiza stanja očuvanosti na pojedinim spomenicima izvršena konzervacija. Ukupno je dokumentovano 580 spomenika. Arheološka iskopavanja izvršena na osnovu prethodnih geofizičkih ispitivanja, u centralnom delu groblja gde su registrovani najstatriji nadgrobni spomenici. Utvrđeno je da nisu očuvani skeletni ostaci pokojnika kojima su pripadali ovi nadgrobni spomenici. Najverovatnije su devastirani savremenim sahranama. Nisu nađeni pokretni arhreološki predmeti. Svi nadgrobni spomenici bez staraoca preneti su na groblje u Jabučju.